योगिनी चौक यांचं स्वगत : भाग ६
‘मला योग्य वेळेस योग्य व्यक्ति, योग्य मार्गदर्शक, योग्य दिशादर्शक भेटले. त्यांनी कधीच त्यांचे विचार माझ्यावर थोपले नाहीत… ना कधी स्पूनफीडिंग केलं, मलाच माझ्याशी झगडायला लावून विचार प्रवृत्त केलं.’ -योगिनी चौक
‘थियेटर ऑफ़ रेलेवंस’च्या या वर्कशॉप्समधून एक अभिनेत्री ते एक व्यक्ति आणि एक व्यक्ति ते एक अभिनेत्री ही खुप सुंदर प्रक्रिया अनुभवत होते. पहिल्या लेव्हलमधे मी माझ्याच विवंचनेत अड़कलेले त्यातून बाहेर आले. दुसरी लेव्हल होती एक व्यक्ति ते एक व्यक्तिमत्व म्हणजे काय हे समजून घेण्याची. आणि तिस-या लेव्हलवर कलावंत म्हणून काम सुरु होतं. गेले वर्षभर मझ्यासोबत ही सुंदर प्रक्रिया घडत होती. अजूनही घडतेय.
माझ्यातील असमाधानी कलाकार मला शांत बसू देत नव्हता आणि त्याचं हळूहळू माझ्यातील व्यक्तीला जे पोखरणं सुरु झालं होतं त्यातून बाहेर पडून मी माझी दोन स्वतंत्र रुपे पाहत होते. कलाकाराच्या आयुष्यात अशी एक स्टेज येते, इतक्या नाजूक वळणावर असतो तो कलाकार, तेव्हा त्याला योग्य संगत, योग्य मार्गदर्शन नाही मिळालं तर तो फ्रस्ट्रेशनची लेव्हल गाठू शकतो आणि अशा वेळेस कोणत्याही वाईट मार्गाला सहज जाऊ शकतो. याकरिता प्रत्येक कलाकाराने सतत आपलं आत्मपरीक्षण करणं अतिशय आवश्यक आहे.
मला योग्य वेळेस योग्य व्यक्ति, योग्य मार्गदर्शक, योग्य दिशादर्शक भेटले. त्यांनी कधीच त्यांचे विचार माझ्यावर थोपले नाहीत… ना कधी स्पूनफीडिंग केलं, मलाच माझ्याशी झगडायला लावून विचार प्रवृत्त केलं. माझ्या प्रश्न- उत्तरांच्या मंथनात, मला उमगलेलं, वेळच्या वेळी मी सरांसोबत शेअर केलं आणि त्यावर दिशा दाखवत मंजुल भारद्वाज सरांनी वेळोवेळी मला मार्गदर्शन केलं. मात्र ते सतत सांगतात कोणावरही अवलंबून राहू नये… तुझी दिशा, तुझा मार्ग तुलाच ठरवायचाय… प्रवाहाविरुद्ध जायचंय… प्रवाहात तग धरून उभं राहयचंय तर आपल्या जीवनातील काही काळ आपण स्वतःसाठीच दया, आत्मपरीक्षणातून एम्पॉवर होऊन यशाची शिखरे सर करा.
कलात्मक सात्विकता म्हणजे काय हे मला उमगल्यावर माझी कलात्मक सात्विकतेपर्यंत पोहचण्याची धडपड सरांनी बरोब्बर हेरली. आणि एका वर्कशॉपला सरांनी हे सूचित केलं की, अन्हर्ड नाटक ही माझी आग आहे. अन्हर्ड नाटक में तेरा एक्टर ग्रो होगा लेकिन जब तक तेरी व्यक्ति की जमीन तैयार नही होगी तब तक अन्हर्ड नही होगा. मुझे अब सरलता में स्थायित्व लाना होगा और डिसाइड करना होगा के थिएटर ऑफ़ रेलेवन्स इस फिलॉसॉफी के साथ मुझे कब तक रेहना है.
या वर्कशॉपला सरांनी स्पष्ट केलं, अन्हर्ड म्हणजे नेमकं काय?, अन्हर्ड का करावं…?, अन्हर्ड करून कलाकाराला होणारे फायदे, TOR चा विचार, अन्हर्ड नाटक करताना कलाकारांच्या कोणकोणत्या बिंदुंवर काम होणार… त्यानंतर मी लिहून काढले. थिएटर ऑफ़ रेलेवन्स प्रक्रियेत आल्यावर माझ्यात होणारे मौलिक बदल आणि एकंदरीत माझ्यासोबत काय प्रक्रिया सुरु आहे? मला अन्हर्ड नाटक का करायचंय…? अन्हर्ड करून मला होणारे फायदे…? अन्हर्ड नाटक करून मी स्वताःला कुठपर्यंत पोहचलेली पाहु शकते…. पाहु ईच्छीते…? माझ्यासाठी सफलता म्हणजे काय? आणि त्याचे मापदंड काय? हे मुद्देसुद लिहून काढले. त्यानंतर सरांनी माझा करिअर ग्राफ काढून दाखवला त्यावर प्रोसेस झाली की, मी इथे येण्याआधी नेमकी कोणत्या टोकावर होते, आता मी नेमकी कुठे आहे आणि मला नेमकं कुठे जायचंय….
“आयुष्यात कधीही सापशिडी करू नकोस योगिनी” हे सरांचे वाक्य मी आयुष्यात कधीही विसरणार नाही. माझं स्वतंत्र व्यक्तिमत्व आहे. ही जाणीव सरांनी या वर्कशॉप्समधे करून दिली. माझा बेस पक्का केला. सात्विकता आणि प्रामाणिकता या पायावर मी उभी आहे. माझ्यात हे दोन स्ट्रॉन्ग गुण आहेत याची जाणीव सरांनी करून दिली आणि या पायावर मला सातत्याने उभी रहा हे सांगितलं. मी स्वतःसाठी कधीही सेलेब्रेटी नाही. मी ‘चिड़चिड़ी’ बाई नाही ‘आनंदी’ बाई आहे….. तुम्हारी नाराजगीसे why others have to suffer? अपनी नेगेटिविटी सामनेवाले को कभी पास नही करनी. Deal with yourself, with your thoughts. समाज मला माझ्याच विचारांपासून परावृत्त करतो, तेव्हा डगमगुन न जाता स्वतःवर ठाम राहायचं. मी सातत्य ठेवल्यास एक वैचारिक, प्रगल्भ व्यक्तिमत्व बनु शकते हा विश्वासही सरांनी मला दिला. प्रत्येक वर्कशॉपमधे आम्हाला काही मार्गदर्शनपर सुचना सरांनी केल्या, त्या तंतोतंत पाळल्या तर you will set your trend!! उदा. आता कधीही तळ्यात मळ्यात नाही. Be clear with yourself and with TOR process. संकोच शंका पैदा करता है, आत्मीयता नही. हमारा कोई कॉम्पिटिटर नही है, समय से कॉम्पिटीशन है. TOR की प्रक्रिया का हाथ पकड़ा है अब स्पर्श करना सिखो. हमे व्यक्ति को नही उसके व्यक्तिवाद को खोडना है. Change your orbit. Listen to your Unheard….and follow your impulse नये कि खोज, नया शोध करना है और कलात्मक सत्व को पकड़ना है.
मंजुल सर आपली स्वप्न मोठ्या पातळीवर नेऊन आपल्याला दाखवतात. आणि ते पूर्ण करण्यासाठी सतत प्रेरणा देतात. आपण आधी स्वप्न पाहणं महत्वाचं… आणि त्यानंतर तर आपणच विचारात पडतो की हे खरंच आपलं स्वप्न होतं…? इतकं सुखद आणि अविश्वसनीय असतं ते… याचं उदाहरण द्यायचं झालं तर “थिएटर ऑफ़ रेलेवन्स”च्या वर्कशॉप मधील ३०० विद्यार्थ्यांतुन सतत सातत्य आणि मेहनत या जोरावर निवडून मंजुल सरांनी तळागाळातील मुलामुलींना ‘यूरोप टूर’ची सफर घडवली. अश्विनी नांदेडकर आणि सायली पावसकर यांसोबत ७ मुलामुलींना हे जग तुमचं आहे हा विश्वास दिला. आकाशातील विमानाकडे केवळ हस-या नजरेने पाहणा-या या मुलींनी तर स्वप्नातही असा विचार कधी केला नव्हता. एकही पैसा खर्च न करता या मुलींनी यूरोपची सफर केली. एकूण ६६ दिवस यूरोपमधे २९ वर्कशॉप आणि २६ शो केले “ड्रॉप बाय ड्रॉप वॉटर” या नाटकाचे. पाणी ह्या नैसर्गिक स्त्रोतावर होणारे खाजगिकरण हा या नाटकाचा विषय होता. प्रत्येकाच्या मनात एक क्रंदन आहे. त्याच्या पातळ्या वेगवेगळ्या आहेत. त्या क्रन्दनालाही आपण मोठी व्याप्ति का नाही देत… का छोट्या लेव्हलवर रडत बसतो? या क्रन्दनाला अन्हर्ड नाटकाच्या प्रक्रियेतून मंजुल भारद्वाज सरांनी वाट मोकळी करून दिलेली आहे.