दोन भावांनी सहयोग करून शोधला पर्याय
कालबाह्य आणि झिजलेल्या पाइपलाइनमुळे मौल्यवान पाणी वाया जात आहे आणि अचूक पाहणी व्यवस्थेच्या अभावामुळे हा प्रश्न अधिक गंभीर हो आहे. या पाईप लाईनवर नजर ठेवणारा ‘रोबो’ दोन भावंडांनी शोधला आहे.
विवेकानंद एज्युकेशन सोसायटीज इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नालॉजीतील (व्हीईएसआयटी) इलेक्ट्रॉनिक्स इंजिनीअरिंगच्या तिसऱ्या वर्षाला असलेला विद्यार्थी रोहित कश्यप आणि सोमय्या कॉलेजमधील विद्यार्थी राहुल कश्यप यांनी इन-पाइप पाहणी करण्यासाठी सेपर – सेमी-ऑटोनॉमस पाइपलाइन एक्स्प्लोरेशन रोबो तयार केला आहे.
‘प्रत्यक्ष आयुष्यातील आव्हानांवर उपाय शोधण्यासाठी केवळ पुस्तकी ज्ञान उपयोग नाही, असे आम्हाला नेहमी वाटते. व्हीईएसआयटीचे उद्दिष्ट, खर्च कमी करणे आणि कार्यत्मक क्षमता वाढवण्यावर भर देत असताना, विद्यार्थ्यांना विश्वासार्ह पर्याय विकसित करण्यासाठी आपले ज्ञान व कौशल्य वापरण्यासाठी प्रोत्साहन मिळेल, असे संशोधन व शास्त्रीय उत्साहाचे वातावरण निर्माण करणे, हे आहे. तरुणांना मार्गदर्शन करणे, त्यांच्या सर्जनशील क्षमता योग्य दिशेला वळवणे आणि शास्त्रीय बाबतीत सुसज्ज अशा प्रोफेशनलची निर्मिती करणे, ही सक्षम आणि स्वयंपूर्ण भारत घडवण्याची गुरूकिल्ली आहे, असे व्हीईएसच्या विश्वस्तांनी नेहमीच मानले आहे,” असे व्हीईएसआयटीच्या प्राचार्य डॉ. जे. एम. नायर यांनी सांगितले. 
सध्याच्या पाइपलाइन भूमिगत आहेत आणि पारंपरिक पाहणी पद्धतीद्वारे त्यांचे मूल्यमापन सहजपणे करणे शक्य नाही. या पाइपलाइन्स चांगल्या स्थितीत ठेवण्यासाठी आणि भविष्यातील संकट टाळण्यासाठी त्यांची नियमितपणे पाहणी करणे आवश्यक आहे. मुंबईतील पाइपलाइनचे व्यवस्थापन करण्याची जबाबदारी असलेल्या बृहन्मुंबई महानगर पालिकेकडे (बीएमसी) विशिष्ट यंत्रणा असून, त्यामध्ये रस्त्याच्या जाळ्याखाली असलेल्या पाण्याचा पाइपलाइनमधील गळती शोधण्यासाठी साउंडिंग रॉड घेतलेले ‘साउंडिंग मुकादम’ फेऱ्या मारतात. पाइपची पाहणी करण्यासाठी उपाय म्हणून आणि सध्याचे नुकसान व झीज यांचे प्रमाण नोंदवण्यासाठी, जेणे करून पाइपलाइन व्यवस्थेचे आयुर्मान वाढवण्यासाठी महत्त्वाची धोरणे आखण्यासाठी मदत होईल, सेपरची निर्मिती करण्यात येत आहे. त्याचा उपयोग, तेल व वायू वाहून नेणाऱ्या पाइपलाइनची कार्यक्षमता तपासण्यासाठीही करता येऊ शकतो. ‘सेपर म्हणजे आधुनिक पाइपलाइन व्यवस्थेची स्थिती तपासण्यासाठी व नोंदवण्यासाठी शोधलेला परिपूर्ण व किफायतशीर उपाय आहे. ढगाळ स्थितीमध्ये इमेजेस घेण्याच्या आणि यूएव्हीने समाविष्ट करता येईल अशा अंतराच्या बाबतीत, पाइपलाइनची पाहणी करण्याच्या सध्याच्या तंत्रज्ञानाच्या काही मर्यादा आहेत. तसेच, या तंत्रज्ञानांची अंमलबजावणी करण्यासाठी प्रचंड खर्च करावा लागतो. नवी तंत्रज्ञान गॅजेट आणि मोठ्या दबावाखाली काम करण्याची सिद्ध झालेली क्षमता असलेला सेपर सध्याच्या कालबाह्य तंत्रज्ञानाला तांत्रिकदृष्ट्या व्यवहार्य पर्याय ठरू शकतो,” असे व्हीईएसआयटीतील रोहित कश्यप याने स्पष्ट केले.
विद्यार्थ्यांना त्यांच्या या प्रकल्पामध्ये व्हीईएसआयटीचे प्रा. अभिजीत शेटे यांनी मार्गदर्शन केले. त्यांनी विद्यार्थ्यांना प्रकल्प विकासाच्या प्रत्येक महत्त्वाच्या टप्प्यात मोलाचे मार्गदर्शन केले. सेपरने नियंतर या तांत्रिक ज्ञान वापरून प्रत्यक्ष जीवनातील प्रश्न सोडवण्यासाठी इंजिनीअरिंगच्या विद्यार्थ्यांना प्रोत्साहन देणाऱ्या नॅशनल इन्स्ट्रुमेंट्सने आयोजित केलेल्या वार्षिक स्टुडंट डिझाइन काँटेस्टच्या सेमी-फायनल फेरीमध्ये प्रवेश केला आहे.
